تاریخ کتابخانه های عمومی (رویکرد جدید)
تاریخ کتابخانه ها در اواخر دهه 1980و اوایل دهه 1990، مجددا در کانون توجه قرار گرفت . به نحویکه در گرد همایی بین المللی ایفلا در سال 1988 میزگردی با موضوع تاریخ کتابخانه و با هدف بررسی گرایش پیچیده تاریخ کتابخانه با توجه به پیشرفت های سایر رشته ها، بویژه رشته جامعه شناسی، تشکیل شد . در سال 1989 نیز انجمن کتابداران آمریکا در جلسه ای با موضوع تاریخ کتابخانه، بیانیه ای خطاب به همه گروه های آموزشی کتابداری و اطلاع رسانی منتشر و از آنها خواست که، تاریخ و روش شناسی تاریخی را در دوره های آموزشی خود لحاظ کنند (پاولی، 2055). چنین ابتکاراتی، برآمده از گرایش دوگانه ای بود: از یک سو مورخان در تلاش بودند که ارتباط و تاثیر دو طرفه بین کتابخانه ها و محیط اطرافشان را نشان دهند و از سوی دیگر؛ متروک شدن تدریجی تاریخ کتابخانه به دلیل تمرکز عمده آموزش کتابداری و اطلاع رسانی بر جنبه های حرفه ای کتابداری مطرح بود . واکنش مورخان کتابخانه به این گرایش دوگانه، پذیرش دیدگاه جدید روش شناختی و تبلیغ اهمیت تاریخ جدید در مقابل برنامه های آموزشی جدید کتابداری و اطلاع رسانی حرفه ای بوده است.
آلیستر بلیک با
آثاری همچون:
کتابخانه های عمومی انگلستان همچون نهاد ثبات اجتماعی (1989)
تاریخ جدید کتابخانه های عمومی انگلستان: زمینه های فکری و اجتماعی(1996)
روش شناسی جدید در تاریخ کتابخانه ها: مانیفستی برای تاریخ جدید کتابخانه(1997)
کتابخانه عمومی در بریتانیا (2000)
خوش بینی غلط: طبقه و کتابخانه عمومی در بریتانیای سالهای 1960 تا 1970، (2003)
کتابخانه همچون کلینیک:تفسیر فوکویی کتابخانه های عمومی بریتانیا با رویکرد به ناهنجاری های اجتماعی و فیزیکی (2005)
به نوعی یکی از سردمداران نگرش نوین به تاریخنگاری کتابخانه های عمومی است و نوشته های وی بیانگر چنین رویکردی است. به عقیده بلیک، نگرش رسمی سنتی به تاریخ کتابخانه منسوخ شده است چرا که تاریخ رسمی کتابخانه، کتابخانه عمومی را نه از چشم انداز نظری می نگرد و نه آنرا به عنوان جزئی از متن تاریخی یا اجتماعی در نظر می گیرد. اهمیت بلیک در نظریه برآمده از درک وی از دو گرایش مهم مدرنیته قرار دارد: گرایش به آزاد سازی فرد از یک سو و گرایش به کنترل، نظارت و اعمال قدرت بر فرد توسط دولت از سوی دیگر . بلیک این دو گرایش تفکیک ناپذیر پروژه مدنیته را از دوران روشنگری به بعد مد نظر قرار میدهد. این گرایشهای دوگانه از لحاظ نظری ، بنیان نگرش جدید به تاریخ کتابخانه به عنوان سازمان را تشکیل میدهند. به همین دلیل به اعتقاد بلیک، آثار میشل فوکو و روش دیرینه شناسی وی، متناسب ترین چارچوب نظری را برای مفهوم جدیدِ تاریخ کتابخانه فراهم می کنند. بررسی های تاریخی فوکو به افشای ساختارهای سرکوبگرانه قدرت در نهاد های به ظاهر مدنی، روشنگرانه یا مترقی می پردازد. از نظر بلیک قابلیت کاربرد چنین دیدگاهی برای تاریخ کتابخانه واضح است؛ بلیک می گوید علی رغم وضوح و فراوانی انگاره های مثبت از کتابخانه ها و کتابداران، این وجه تاریک تر آنهاست که اغلب مورد توجه دانش تاریخی انتقادی واقع شده و این وجه منفی، همان چیزی است که به راحتی با کارهای میشل فوکو ارتباط می یابد.
بلیک اشاره میکند که نقش و کارکرد کتابخانه عمومی از زمان پیدایش آن، به گرمی مورد بحث بوده است. و قانون کتابخانه های عمومی انگلستان، مصوب سال 1850 ، نیز درواقع ابتکار کسانی بود که با آموزش و اشاعه دانش مفید به دنبال بهبود وضع زندگی طبقات پائین تر بودند. چنین نگرشی در مورد نقش کتابخانه های عمومی کاملاً از بین نرفته و چنین جایگاهی، بطور ضمنی، بخش ذاتی ایده کتابخانه های عمومی مدرن را تشکیل میدهد. به عقیده بلیک هرچندکتابخانه های عمومی، تا حدی نهادی خیر خواهانه در خدمت پیشرفت اجتماعی و آرمانهای دموکراتیک هستند، ولی در عین حال، ساختارهای سرکوبگر قدرت را در زیر گفتمان خیرخواهی و بی طرفی پنهان می کنند (بلیک، 1996، 2005). اسطوره مشاغل بی طرفانه در همه جوامع رواج دارد، و بخشی از ماهیت کتابخانه های عمومی در پشت این اسطوره پنهان شده است.
......
ادامه دارد....
منابع:
A. Black, 1989. The English public library as an agency of social stability, ca. 1850-1919..
A. Black, 1997. �New Methodologies in Library History: A Manifesto for the New Library History.
A. Black, 2000. The Public Library in Britain, 1914-2000.
A. Black, 2003. False Optimism: Modernity, Class and the Public Library in Britain in the 1960s and 1970s.
